Neden yiyoruz? Ne yiyoruz?

Biz gerçekten neden yeriz? Birçok nedenden dolayı yeriz. Bedenimizi beslemek, büyüme­mizi sağlamak ve yaşamımızı sürdürmek en temel nedenlerdir. Ancak, tek neden bu değildir. Bir çoğumuz …

Biz gerçekten neden yeriz? Birçok nedenden dolayı yeriz. Bedenimizi beslemek, büyüme­mizi sağlamak ve yaşamımızı sürdürmek en temel nedenlerdir. Ancak, tek neden bu değildir. Bir çoğumuz için yiyecekler stresi, kaygıyı, sıkıntıyı ve yal­nızlığı hafifletmek için kullanılan bir rahatlık kaynağı, zevk ve mutluluk kaynağı olmaya başlamıştır.

Yiyecek seçiminin etkenleri
Yediğiniz yiyecekler sizin kişiliğiniz ve nereli olduğunuz hakkında birçok şey söyler. Hatta aile geçmişinizi, kültürünüzü, dini inancınızı, ekonomik statünüzü, nasıl hissettiğinizi, nereye gittiğinizi, sosyal olarak ne yaptığınızı da yansıtabilir.

Etnik etkiler
Yiyecekleri seçmek ve yemek artık yalnızca bedeninizin ihtiyaç duyduğu lez­zetli gıdalarla beslenmek ve doymak değildir. Yemek yeme birçok başka konuyu da içerir. Kültürünüz çoğu zaman yediğiniz yiyeceklere bakarak kolaylıkla anlaşı­lır. Gıda alışkanlıkları, kültürden kültüre ve kuşaktan kuşağa farklılık gösterir. Kö­keniniz ne olursa olsun Avrupalı ya da Afrikalı, Asyalı ya da Latin Amerikalı, yedi­ğiniz ve eve aldığınız yiyeceklerin kültürünüzde payı vardır.

Milliyet yapısı yiyecek tercihlerine etkide bulunur. Ayrıca benzer ırksal kökenleri paylaşan insanlar, kendilerini benzer yiyecekleri seçerken bulurlar. Bu etkiler, hazırlama ve servis yapma biçimlerini de etkiler. Örneğin, Meksika yemekleri sık­lıkla fasulye, pirinç ve peynir içerir. Orta Doğu menüleri zeytinleri, zeytin yağları, meyveleri, sebzeleri ve baharatları ile tanınır. Çin yemekleri ise birçok kızartma ve karışık öğünlerden oluşur. Sıklıkla “ruhun gıdası” olarak tanımlanan Afrika-Ameri-ka yemekleri de yaygın olarak kızartılır ve yağ oranı yüksektir.

Dini etkiler
Müslümanlık, Yedinci Gün Adventistleri (bir Hıristiyanlık Mezhebi) ve Yahudilik gibi dinlerden birine inanmak, bütün yiyecek ve içecek alışkanlıklarını etkileye­bilir. Müslümanlar, yılın belirli zamanlarında oruç tutarlar; birçok Hıristiyan mez­hebi, oruçta katı vejetaryen kurallar uygular; kimi din ve Hıristiyan mezhepleri alkol, kahve ve çaydan uzak dururlar ve Yahudiler ile Müslümanlar haram olmayan hayvanlara ve kesim kurallarına uyarlar. Bu ve diğer insanların dini kökenleri ve inançlarının (takip edenlerin) etkisiyle yeme kuralları çok katı ya da esnek olabilir.

Bölgesel etkiler
Ülkemiz pek çok farklı kültür ve etnik grubu barındırdığı gibi insanların gıda tercihleri de çok geniş bir alana yayılmıştır. Değişik damaklara seslenen yiyecekler, farklı ürünler satan bakkallar, yerel ürünler satan marketler, lokantalar, sokak pazarları ve festivaller, yurtiçi ya da yurt dışı olmak üzere her yerde bulunabilir. Birlikte yaşadığımız birçok kültür ve etnik grupla birlikte, ülkemiz kendi bölgesel gıda seçenekleri koleksiyonuna sahiptir. Her bölge, farklı türde yiyecekleri ile bilinir. Bu bölgelerin her yerinde bulunan çok sayıda etnik miras, ulusal kaynak ve farklı tipte insan bu seçeneklere çoğunlukla katkıda bulunur. Bu durum dünyanın her yeri için gereklidir.
Örneğin Amerika’nın güneyinde hush puppies (mısır unu, tereyağı, kabartma tozu, soğan.ve ayran karışımından yapılan yuvarlak köfteler haline getirilip kızgın yağda kızartılmasıyla yapılan Güneyli yiyeceği ve peynir ezmesi (cheese grits) gibi yiyecekler ortaya çıkarmıştır. Güneybatısı, takos (iki adet kızartılmış mısır tortillası içinde isteğinize göre et ya da tavuk ve enchiladas (tortula yufkasının içine peynir, sebze, et, tavuk, fasulye gibi malzeme konulmasının ardından özel acı biberli bir sos içinde fırınlanmasıyla yapılan bol acılı bir yemek gibi Meksika-Amerika yemek­leri ile bilinir. Kuzeydoğusu deniz ürünleri ve taze balığı ile ünlüyken, Batı yakası sıcak havası ve modaya uygun yaşam tarzı ile sıklıkla birçok taze yiyecek ve Asya/Pasifik tipte yiyecekleri olan bir yerdir.

Sosyal etkiler
Sosyal yaşamımız, bizim ne yediğimize en çok katkı sağlayan etkenlerden biridir. Birlikte yaşadığımız, birlikte çalıştığımız ve sosyal etkileşimde bulunduğu­muz insanlar yediklerimiz üzerinde çok büyük etkiye sahiptir.
Arkadaşlar, akranlar ve meslektaşlar da yiyecek tercihleri üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Herkesin arkadaşları ve yaşıtları gibi yemek yedikleri bilinir. Genellikle pizza, patates kızartması, sosisli sandviç, meyveli süt ve alkolsüz içe­cekler gibi gıdaları seçebilirler çünkü diğer herkes de bunları yemektedir. Diğer yandan, diğer arkadaşları gibi “ince olmak”için hiç yememeyi bile tercih edebilir­ler.
Ayrıca kahve molası ya da öğle yemeği sırasında, meslektaşlarımızın “hadi bir kahve ve donat (yağda kızartılıp üstü şekerle kaplanmış halka biçiminde çörek) alalım” ya da “bugün öğle yemeği için burger ve kızartmaya ne dersiniz?” şek­linde önerilerle bizim için yemek seçimi yaptıkları bilinmektedir.

Ailenin etkileri
Ailenizin yeme ve satın alma kararları şu anki yeme alışkanlıklarınızda en et­kili olan unsurdur. Anne babanızın sizi nasıl beslediği-eve hangi yiyeceklerin alı­nacağı, özel durumları nasıl kutladığınız-sizin nasıl yediğinize etkide bulunmuştur. Bu çevresel etmenler, bugünkü bütün yiyecek kararlarınızda en büyük etkiye sahiptir.

Modern aileler farklıdır ve daha önce olduklarından büyük ölçüde daha fazla çeşitlidir. Daha birçok tek-ebeveynli aile, birçok iki ebeveynin çalıştığı evler ve bir arada yaşayan aileden olmayan çeşitli bireyler görmekteyiz. Yoğun programlar da yeme kararlarına yansımaktadır. Yemeklerimizin büyük çoğunluğu artık başından sonuna dek ocakta hazırlanmamaktadır. Birçok gece, evde hazırlanmış sıcak bir yemek olmadan geçmektedir. Lokantada akşam yemeği, fast food ve hazır yiye­ceklerden oluşan akşam yemekleri daha geleneksel öğünleri gölgede bırakmak­tadır. Mikrodalga, artık en çok tercih edilen mutfak aleti olmaya başlamıştır; yemeği ısıtın ve 10 ya da daha az dakikada bitirin. Etkinlikler ve ailenin program­ları artık evde pişirilmiş yemeklere göre daha önceliklidir.

Ya Medya?
Medya gıda alımı ve alışkanlıklarımıza nasıl etkide bulunmuştur? Televizyon, dergi ve gazete reklamları sıklıkla bizim satın alma ve yeme kararlarımızda büyük bir rol oynar. Gıda firmaları, kararlarınızı etkilemek için her yıl milyonlar harcar. Ne kadar çok görür ve yeni bir ürün hakkında ne kadar çok okursanız, o kadar çok onu denemeye eğilimli olacaksınız. Ayrıca promosyonlu kampanyalar, mağaza sergileri, ürün tanıtım stantları ve market raflarındaki bir ürünün düzeni, alıcıları satın alma yönünde cesaretlendirir.
Çocuklar da televizyonda gördüklerine ya da arkadaşlarından duyduklarına bağlı olarak yiyecek kararlarını alırlar. Çocuk programları sırasında verilen reklam­lar, bu yaş grubuna yiyecek ve içecek tanıtımı yapar ve herşeyden önce çocukların en çok ailelerinden ne istediklerine etkide bulunur. Bugün çocuklar, geçmişte olduğundan çok daha fazla gıda tercihleri yapmaktadır ve anne babalar çoğu zaman buna rıza göstermekten memnundur.

Yeme davranışlarında medyanın etkisi büyüktür ve aynı zamanda hem yararlı hem de zararlı olabilir. Bazı gıdalar, yalnızca sağlıklı ve mevcut en yeni çeşit gibi tanıtılmıyor aynı zamanda “çok sağlıklı olmayan” seçenekler de çoğu zaman aniden ortaya çıkıyor. Ayrıca medya, güzelliğe fazla değer vererek ince ve formda bedenleri örnek göstermektedir. Birçok ünlü ve dal gibi ince manken bize bu ürünleri sunar, onların ölçüleri ve güzellikleri sık sık ürünlerin bütün çekiciliğine katkıda bulunur.
Gıda tercihlerinize tesir eden etkilerden bazıları olumlu olabilirken diğerleri çok da olumlu olmayabilir. Daha sonra bu etkilerin nüfuz ettiğini gördüğünüzde durun ve kendiniz için karar vermeye çalışın. Bu gerçekten istediğiniz şey mi yoksa sadece diğerlerine mi uyum sağladınız? Kendi kendinize aşağıdaki sorulan

Sorun:
Sıklıkla yalnızca kalabalığa ayak uydurmak için bir şeyler yemeyi kabul eder misiniz?
Başkaları sıklıkla sizin için yiyecek kararlan verir mi?
Yalnızca bir tanıtım ya da televizyon reklamından dolayı, hatta iyi bir tercih olmadığını bilseniz dahi sıklıkla bir şeyler satın alır mısınız?
Lokantaya gitmeyi istemediğiniz halde yalnızca bir grubun parçası olmak için arkadaşlarınızla yemeğe katılmaya yönelir misiniz?
Arkadaşlarınızın sevdiğini bildiğiniz yemekleri sadece onlar sizi daha çok sevsin diye sipariş eder misiniz?