HANGİ AŞIYI TERCİH ETMELİYİZ?

Aşılama, birey ve halk sağlığını korumada oldukça etkili bir yöntemdir. Aşı yönteminin bulunmasıyla birlikte toplumda salgınlara yol açmış, pek çok kişinin ölümüne neden olmuş bulaşıcı hastalıklardan korunma sağlanmıştır. Günümüzde pek çok farklı enfeksiyon hastalığına karşı geliştirilmiş aşılar mevcuttur.

Aşı Nedir?

Aşı, enfeksiyon hastalıklarından korunmayı sağlayan bir biyolojik üründür. Aşı sayesinde toplumda salgınlara yol açan, çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine neden olan hastalıklar önlenebilir.

Aşı, vücutta enfeksiyonu taklit ederek etki gösterir. Normal şartlarda zararlı bir mikroorganizma vücuda girdiğinde, bağışıklık sistemi onu tanır ve yok etmeye çalışır. Ancak bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, bu mikroorganizma ile savaşamaz ve hastalanır. Aşı, kişi hastalığa yakalanmadan önce yapılır. İçerisinde zararlı mikroorganizmanın hastalık yapmayan ancak bağışıklık sisteminde cevap oluşturan bir versiyonu bulunur. Aşılanan kişi, vücuduna giren bu versiyona karşı bağışıklık sistemi aracılığıyla antikor üretir. Antikorlar, zararlı (patojen) mikroorganizmaları yok etmeye yarayan proteinlerdir. Aşılama ile oluşan antikorlar, kişinin asıl mikroorganizmayla karşılaştığı durumlarda devreye girer ve hastalık gelişmesini önler. Bu sayede aşı olan kişi, ilgili hastalıktan korunmuş olur.

Aşı Türleri Nelerdir?

Uzmanlar; hastalığa neden olan mikroorganizmaların vücutta nasıl etki gösterdiği ve bağışıklık sisteminin bu organizmalara nasıl tepki gösterdiğini inceleyerek aşı geliştirme çalışmalarını sürdürür. Edinilen bilgiler ile farklı türde aşılar geliştirilmiştir. Bu türler:

Canlı zayıflatılmış aşı

Bu tür aşılarda, hastalık yapıcı mikroorganizmalar canlı halde aşı içerisine konulur. Ancak hastalık yapma özellikleri zayıflatılmıştır. Bu sayede aşılanan kişide hastalığa neden olmadan bağışıklık yanıtı oluşturur. Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak (KKK), verem (BCG) aşısı bu türdedir.

İnaktif aşı

Hastalığa sebep olan mikroorganizmalar, aşı içerisinde tamamen cansız haldedir. Bu tür aşılar; bağışıklık cevabını canlı aşılardan farklı şekillerde oluşturur. Aşının maksimum koruma sağlaması için birden fazla doz uygulanması gerekebilir. Hepatit A ve inaktif polio aşısı bu türe örnektir. Yeni tip koronavirüse karşı Sinovac firması tarafından geliştirilen CoronaVac aşısı da inaktif aşıdır.

Toksoid aşı

Bu tür aşılar, toksin oluşturarak vücuda zarar veren mikroorganizmalardan korunmayı sağlar. Toksinin zayıflatılmış hali olan toksoidler aşı içerisine konulur. Böylece vücut gerçek toksin ile karşılaştığında, toksini kolayca yok edebilir. Difteri ve tetanoz, bu tip aşılara örnektir.

Subunit aşı

Patojen mikroorganizmanın sadece belirli parçalarını içerir. Bu parçalar, bağışık sistemi hücreleri tarafından tanınarak antikor oluşmasını sağlayacak özelliktedir. Boğmaca aşısı, bu türe örnek olarak gösterilebilir.

Konjuge aşı

Bu tip aşılar subunit aşının bir alt türü olarak da değerlendirilebilir. Dış kısmında polisakkarit kapsül bulunduran bakteri türlerine karşı etkilidir. H. influenza, pnömokok, meningokok örnek olarak verilebilir.

Nükleik asit aşıları

Bu tür aşılar virüslerde bulunan DNA yada RNA yapıdaki genetik materyal temel alınarak hazırlanır. Aşılanan kişide ilgili virüse karşı bağışıklık oluşturur. Aşı geliştirmede genetik materyal kullanımı oldukça yeni bir yöntemdir. Yeni tip koronavirüse karşı geliştirilen Pfizer/BiON Tech ve Moderna aşıları bu tür aşılara örnektir.

Hangi Aşıları Yaptırmalıyız?

‘Çocukluk döneminde hangi aşılar yapılmalı?’ sorusu oldukça sık sorulur. Çocukluk döneminde aşılama hem çocuk sağlığı hem de toplum sağlığı açısından oldukça önemlidir. Aşılanan çocuklar, ciddi sonuçlar doğurabilecek enfeksiyon hastalıklarına karşı korunmuş olur. Aşı ile önlenebilen enfeksiyon hastalıkları, toplumun tamamının aşılanması ile ortadan kaldırılabilir. Örneğin yaygın aşılama ile çiçek hastalığı eradike olmuştur (sonlanmıştır). ‘Hangi aşılar zorunlu?’ sorusu da yine sık karşılaşılan bir sorudur. Aşı yaptırmak için bir zorunluluk olmamakla birlikte birey ve toplum sağlığı açısından herkesin gerekli aşıları yaptırması faydalı olacaktır.

Çocukluk döneminde yaptırılması gereken aşılar, Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan aşı takviminde belirtilmiştir. Yetişkinlerde de özellikle ilgili hastalıklar açısından risk taşıyan kişiler zatürre (pnömokok) ve influenza (grip) aşısını yaptırmalıdır. Yurt dışı seyahatine çıkacak kişilerin de ziyaret edecekleri ülkeyi araştırması ve bu bölgede bir salgın hastalık riski varsa buna önlem olarak aşı yaptırması tavsiye edilir.

Yeni Tip Koronavirüse Karşı Hangi Aşıyı Tercih Edilmeli?

Yeni tip koronavirüs, kısa sürede tüm dünyaya yayılmış ve milyonlarca kişinin sağlığını olumsuz etkilemiştir. Yeni tip koronavirüse karşı bir tedavi henüz geliştirilmediğinden pandeminin sona ermesi için en büyük umut aşılardır. Bu süreçte yeni tip koronavirüs SARS-CoV-2’ye karşı farklı firmalar tarafından çeşitli aşılar geliştirilmiştir. Virüse ve sebep olduğu hastalığa karşı farkşı aşıların olması, ‘Hangi aşı güvenli, hangi aşı etkili?’ gibi soruların sorulmasına neden olmuştur. Bu sorulara kesin cevap vermek henüz tam anlamıyla mümkün değildir. Bu aşılar, bilimin ilerlemesi ve teknolojinin gelişmesiyle oldukça kısa sürede hazırlanmıştır. Dolayısıyla aşılar hakkında henüz uzun süreli veriler mevcut değildir. Ancak geliştirilen aşılar, pek çok farklı ülkede binlerce insan üzerinde denenmiş ve bu çalışmalardan elde edilen sonuçlar açıklanmıştır. Elde edilen veriler, aşıların hastalıktan ciddi oranda koruduğunu göstermiştir. Aşılanan kişiler virüsle enfekte olsa dahi Covid-19’u hafif şekilde atlatmakta, yoğun bakıma ihtiyaç duymamaktadır. Bu nedenle pandeminin sona ermesi, Covid-19’a bağlı kayıpların önlenmesi ve eski normallere geri dönülebilmesi için toplum bazında yaygın aşılama şarttır. Aşı olmak için bir engeli bulunmayan herkesin, sırası geldiğinde Covid-19 aşısını olması salgının daha kısa sürede sonlanmasını sağlayacaktır.

Aşı, enfeksiyon hastalıklarından korunmada önemli rol oynar. Aşı ile önlenmesi mümkün olmayan hastalıklardan da sorunsuz bir şekilde kurtulmak için bağışıklık sisteminin güçlü olması gerekir. Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde gıda takviyeleri yarar sağlayabilir. Sağlıklı günler dileriz.